ตำราเล่มนี้เขียนขึ้นด้วยจุดมุ่งหมายเพื่อให้เป็นฐานความรู้ของการอ่านวรรณกรรม หากผู้อ่านมีความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกลศิลป์ของการสร้างจินตภาพจะยังประโยชน์ทั้งในแง่ของการเห็นภาพ เข้าถึงและเข้าใจความหมายที่ลึกซึ้งการศึกษาวรรณกรรมในเชิงของการวิเคราะห์วิจารณ์จำต้องมีพื้นฐานความรู้เกี่ยวกับขนบการแต่ง ซึ่งการสร้างจินตภาพเป็นขนบสำคัญประการหนึ่งที่ผู้ศึกษาวรรณกรรมไม่ควรมองข้าม

สิ่งที่ “สร้างความเป็นมนุษย์” มิได้หมายถึงการสร้างสัตว์โลกชนิดหนึ่งที่มีสองมือสองแขนหนึ่งศีรษะ ทว่าเป็น “จิตใจ” ที่ หลอมรวมจากสภาพแวดล้อมต่างๆ ไม่ว่าสิ่งกดดันจะเลวร้าย ผลักดันให้เบี่ยงเบนไปจากความเป็นมนุษย์สักเพียงใด

ต้องยอมรับโดยดุษฎีว่า “งานวรรณกรรม” คืองานสร้างสรรค์ที่ดีที่สุด จรรโลงใจที่สุด สะท้อนความจริงผ่านแง่มุมทางวรรณศิลป์มากที่สุด

หนังสือ “รอยเท้าในสวน” อีกหนึ่งบทบันทึกคุณภาพของ โมน สวัสดิ์ศรี นักเขียนหนุ่มผู้ต้องการแสวงหาความหมายในคุณค่าของชีวิต ก่อนลงมือขีดเขียนประสบการณ์ในการ “ทำสวน” ของตนเอง ผ่านบทสนทนาระหว่างผู้เขียนกับ “แม่” ผู้เคยเป็นผู้ใช้แรงงาน เป็นนักเรียกร้องเคลื่อนไหว จนกระทั่งเป็นนักเขียนหญิงของไทยภายใต้นามปากกา “ศรีดาวเรือง”

นวนิยาย เรื่องราวชีวิตของหลอกว้านจง ผุ้เขียนสามก๊ก ผู้ซึ่งเกิดมาในยุคสมัยที่บ้านเมืองกลับไปใกล้เคียงยุคสามก๊กอีกครั้งหนึ่ง หลอกว้านจงเป็นพี่น้องร่วมสาบานกับจูหยวนจางผู้ก่อตั้งราชวงศ์หมิง แต่ต่อมาขัดแย้งทางความคิดจึงปลีกตัวไปคบหากับฝ่ายตรงข้าม และตนเองก็เฝ้าเพียรเขียนนวนิยายเรื่องต่างๆ โดยเฉพาะสามก๊กที่มีคนอ่านจำนวนมาก ต่อมาหลอกว่านจงมีลูกสาวชื่อหลัวเซียงผู้พึ่งใจขันทีหนุ่มนามเจิ้งเหอ และได้เป็นอาลักษณ์จดการเดินทางของเจิ้งเหอ ทั้งพ่อคือหลอกว้านจงและหลัวเซียงบุตรสาวล้วนมีบทบาทในการรจนานิยายลือชื่อของจีน เป็นนวนิยายที่อ่านเพลิน น่าติดตาม สำนวนทันสมัยแต่มีกลิ่นอายความเป็นจีนผสมผสาน

"สารวัตรเถื่อน" พิมพ์รวมเล่มครั้งแรกโดยสำนักพิมพ์มติชนในปี 2528 ทำให้ผู้อ่านได้รู้จัก "ธนุส นิราลัย" พระเอกผิวคล้ำร่างสูง และ "บราโว่" มาตั้งแต่นั้น

เขาเข้าไปพัวพันกับคดีฆาตกรรมโดยบังเอิญ กลายเป็นปริศนาลึกลับเกี่ยวโยงกับขบวนการค้าเฮโรอีน จากติดตสมกลายเป็นไล่ล่า และตอบโต้กับทุจริตชนทุกรูปแบบ เพื่อเปิดโปงอาชญากรนั้นให้ได้ แม้ทุกนาทีต้องผจญกับความตาย หักลิ้นช้าง ปฏิบัติการนอกกฏ"บราโว่" โค่นล้มขบวนการค้ายาเสพติดรายใหญ่

จากความขัดแย้งทางการเมือง ทัศนคติที่ไม่ตรงกันในรายละเอียดของชีวิต ทุกตัวละครที่โลดแล่นอยู่ในวิถีทางแห่งปัจุบันจึงขัดแย้ง และแปรสภาพเป็นความรุนแรงทั้งการกระทำและจิตใจ โดยที่สังคมของเรายังเคลือบทาด้วยความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ อันเป็นฉากหน้าที่ซ่อนเร้นความจริงไว้

“ไม่มีใครเป็นคนธรรมดาอย่างแท้จริง ในตัวเราล้วนมีความเป็นวีรชน,คนบ้า,นักดำรงชีวิตผู้เห็นแก่ตัว และนักเสียสละพาร์ทไทม์ อยู่อย่างละเล็กละน้อย” คือแนวคิดหลักของรวมเรื่องสั้นทั้ง 10 เรื่องนี้

“บุญโปรย” หรือ “เงาะ” เด็กหญิงผิวคล้ำผมหยักศก อาศัยอยู่กับยายและป้าที่รับเธอมาเลี้ยงแทนแม่ที่สนใจแต่เพียงลูกชาย เงาะเป็นหนึ่งในเด็กนักเรียนที่ต้องเดินคนเดียว กินข้าวคนเดียว...

“คำดั้ว” จาก “โสกไผ่ใบข้าว” มาสู่ “ลมแล้งเริงระบำ” ยามสิ้นฝนดอกไม้หลากสีทยอยบานทั่วหมู่บ้านชาวอีสานถึงคราหาอยู่หากินอย่างสอดคล้องกับภาวะแวดล้อมและจารีตประเพณี วิถีชีวิตอันงดงาม และดำรงมั่นท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงที่ถาโถมตลอดมา

"หอมดอกจิ... คิดฮอดความหลัง...หอมดอกฮัง...คิดฮอดความเก่า...หอมดอกคัดเค้า...คือสิเฒ่าบ่เบ็น" ...ถ้อยคำของกวีนิรนาม ดึงหัวใจโบยบินกลับไปหาทุ่งนาและภาพอันงดงามของดวงตะวันที่ค่อย ๆ จมลงที่อีกฟากของท้องฟ้า กลิ่นดอกคัดเค้าโชยมาต้องจมูก ดังพัดพาเอาความทรงจำสวยงามแจ่มชัด ถึงเรื่องราวของหมู่บ้านและแผ่นดินถิ่นฐานและความหอมหวานแห่งชีวิตวัยเยาว์...